Ως φύση ορίζεται το περιβάλλον και τα χαρακτηριστικά μη ανθρώπινης προέλευσης, από τη χλωρίδα και την πανίδα μέχρι τα τοπία και άλλα προϊόντα της γης που δεν έχουν δημιουργηθεί από τον άνθρωπο.
Η φύση θεωρείται ίσως το καλύτερο μονοπάτι για να φτάσει κανείς σε μια ποιοτική αίσθηση της ευτυχίας και συνιστά σίγουρα τον πιο ανέξοδο τρόπο παρέμβασης για την προστασία της δημόσιας υγείας.
Γράφει η Ελένη Αλεξίου
Η συχνότητα και ο χρόνος που αφιερώνει κανείς στη φύση όπως και το είδος του περιβάλλοντος (εάν υπάρχει υγρό στοιχείο, τρεχούμενο νερό, ζώα ή δέντρα) επηρεάζουν με αντίστοιχο τρόπο το κάθε άτομο ξεχωριστά.
Οι ώρες ή τα λεπτά που περνάει κανείς περπατώντας ανάμεσα στα δέντρα, σε κήπους και πάρκα, σε δάση και καλλιεργούμενη γη έχουν συνδεθεί μέσα από πολυάριθμες μελέτες, με μια σειρά από μακροχρόνια οφέλη. Πιο συγκεκριμένα ρόλο κλειδί για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, φαίνεται ότι παίζει η βιοποικιλότητα.
Η δυνατότητα παρατήρησης, ο καιρός, τα σύννεφα, το θρόισμα των φύλλων, οι μυρωδιές, το ποσοστό πράσινου στο τοπίο έχουν εξίσου ιδιαίτερο ρόλο. Έχει βρεθεί ότι έκθεση μόνο λίγων λεπτών στη φύση και τον καθαρό αέρα (σε βουνά, θάλασσα και δάση) δίνει μια αίσθηση ανακούφισης μειώνοντας το άγχος ενώ η πανοραμική θέαση ή επίσκεψη ενός φυσικού τοπίου έπειτα από έντονα ψυχοφθόρα γεγονότα και απαιτητική εργασία, οδηγεί σε χαλάρωση καθώς και γρήγορη αποκατάσταση και απαλλαγή από αισθήματα ανησυχίας και στρες.
Επίσης, άλλες μελέτες δείχνουν ότι κάποιοι άνθρωποι χρησιμοποιούν μέρη που εκτιμούν αισθητικά και καταφεύγουν σε αυτά προκειμένου να διαχειριστούν τα συναισθήματα τους και να αξιοποιήσουν τη δυνατότητα αυτοέκφρασης που αυτά τους προσφέρουν.
Ο συνδυασμός φύσης και δραστηριότητας φαίνεται ότι έχει συνεργική δράση με επιπλέον θετική επίδραση σε επίπεδο αυτοπεποίθησης και διάθεσης. Στη φύση ο άνθρωπος αισθάνεται αυτόνομος και νιώθει τις εσωτερικές του προσδοκίες ενώ οι υπαίθριες δραστηριότητες τον αναζωογονούν και τον τονώνουν. Ακόμη και σύντομη (30λεπτη) άσκηση στη φύση κάνει τον άνθρωπο να αισθάνεται ότι κουράζεται λιγότερο ενώ παράλληλα βελτιώνει την εικόνα/αντίληψη που έχει για την υγεία του.
Περίπατοι αναψυχής στη φύση προστατεύουν την καρδιά και ενισχύουν τις ψυχολογικές αντοχές συμβάλλοντας στη διαχείριση του άγχους και πιθανών αρνητικών συναισθημάτων (κατάθλιψης, θυμού, κ.ά.). Τελικά, η ενέργεια, η ζωντάνια, η αίσθηση ελευθερίας και η αισιοδοξία που νιώθει ένας άνθρωπος που αθλείται στη φύση οδηγούν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του.
Πώς συνδέεται η φύση με την ευεξία; Για την ερμηνεία της σχέσης έχουν αναπτυχθεί 3 θεωρίες με κοινό στοιχείο ότι οι άνθρωποι εξελίχθηκαν για να αποκρίνονται θετικά στη φύση:
- Βιοφιλία. Η επιβίωση και ευεξία των αρχαίων προγόνων οφείλεται στη σύνδεση τους με τη φύση. Η εγγενής αυτή επιθυμία και ανάγκη παραμένει αναπόσπαστο κομμάτι του ποιοι είμαστε και εφόσον την ικανοποιούμε μπορούμε να φτάσουμε στην ευεξία.
- Επαναφορά προσοχής. Προκειμένου να επικεντρωθούμε σε κάτι πρέπει να αποκλείσουμε τους περισπασμούς από το περιβάλλον γύρω μας και να ξεφύγουμε από σκέψεις που περιστρέφονται διαρκώς στο μυαλό μας. Εμπειρικές μελέτες αναφέρουν ότι η επαφή με τη φύση οδηγεί σε βελτίωση της συγκέντρωσης με αποτέλεσμα καλύτερη εστίαση προσοχής και ταυτόχρονη ενίσχυση της συναισθηματικής λειτουργίας.
- Μείωση άγχους. Η έκθεση σε (προστατευμένο/μη απειλούμενο) φυσικό περιβάλλον αυτόματα επιφέρει πλήθος ψυχοφυσιολογικών αποκρίσεων. Υποσυνείδητα ο εγκέφαλος λαμβάνει ερεθίσματα τα οποία τον θέτουν σε προδιάθεση να συντονιστεί με τη φύση, να βιώσει θετικά συναισθήματα και συγχρόνως να μειώσει τις αρνητικές επιρροές.
Ποιο «είδος φύσης» (συγκεκριμένα στοιχεία που την αποτελούν) δίνει τα καλύτερα αποτελέσματα; Ποια είναι η κατάλληλη δόση; Πόσο διαρκούν οι επιδράσεις; Σε ποιο βαθμό στοιχεία της προσωπικότητας επηρεάζουν τις επιδράσεις της φύσης; Έρευνες τεκμηριώνουν διαρκώς τα οφέλη της φύσης στην υγεία, όμως στις κοινωνικές επιστήμες υπάρχουν πάντα θέματα μεθοδολογίας τα οποία οδηγούν σε πιθανά σφάλματα.
Η έλλειψη ξεκάθαρων ορισμών και συνεχών μετρήσεων, η διαφορετικότητα του φυσικού περιβάλλοντος και των αντίστοιχων επιδράσεων στον άνθρωπο, η μεγάλη ετερογένεια στους δείκτες ευεξίας, αλλά και η περιορισμένη γνώση των διαφορών ανά ομάδες συμμετεχόντων, είναι ορισμένα από τα προβλήματα που δεν επιτρέπουν γενίκευση αποτελεσμάτων.
Αν και οι μηχανισμοί αιτιολογίας παραμένουν αδιευκρίνιστοι, η αξία της φύσης για την σωματική, ψυχική και πνευματική υγεία του ανθρώπου είναι αδιαμφισβήτητη. Η μεγαλύτερη γέφυρα που χτίζει η φύση για τον άνθρωπο είναι αυτή που οδηγεί στην ευδαιμονία.
Οι εμπειρίες που ζει ένας άνθρωπος κινούμενος «ανάμεσα» στο φυσικό κόσμο, η γενικότερη αλληλεπίδραση αλλά και τα αισθήματα δέους και θαυμασμού που νιώθει, αποτελούν εξαιρετικές ευκαιρίες να κατανοήσει το νόημα της ζωής και να φτάσει σε καλύτερα επίπεδα ικανοποίησης για όλα όσα έχει καταφέρει. Τέλος, όσο πιο βαθιά είναι η σύνδεση του ανθρώπου με τη φύση, τόσο πιο κοντά βρίσκεται στον αλτρουισμό με ενδιαφέρον για την προστασία του ίδιου και των συνανθρώπων του.
